Kompyuter virusiga 40 yil to‘ldi - 17 Ноября 2011

Dunyodagi birinchi kompyuter virusi – Creeper
dasturi yaratilganiga 40 yil to‘ldi. U AQSh
mudofaa vazirligi agentligi tarmog‘i –
ARPANET3ga xizmat ko‘rsatuvchi kompaniya
xodimi tomonidan 1971 yilda yaratilgan edi.

Amaliy jihatdan Creeper aslida hech qanday
kompyuter virusi emas. Uning muallifi –
muhandis Bob Tomas shunchaki kompyuterlar
bo‘ylab harakatlana oluvchi dastur yaratgan,
xolos. Keyinchalik yaratilgan kompyuter
viruslari va chuvalchanglaridan farqli o‘laroq, Creeper yangi kompyuterga o‘tgach, avvalgi
tizimdan o‘z nusxasini o‘chirib ketavergan. Creeper TENEX amaliyot tizimiga asoslangan
DEC PDP-10 kompyuterlarida "yashay” olgan.
Bu ulkan kompyuterlar o‘sha paytlarda turli
ilmiy-tadqiqot tashkilotlarining hisoblash
markazlarida qo‘llanilgan. "Kompyuter virusi” atamasi ancha keyin paydo
bo‘ldi. 1983 yili kaliforniyalik talaba Fred Koen
kompyuter xavfsizligi mashg‘ulotlarida o‘z-
o‘zidan ko‘payuvchi va tarmoqlarga tarqab
ketuvchi dastur yozish ustida ish olib bordi.
Koenning dasturi ham hech qanday xavf tug‘dirmagan, chunki bu asosan sinov
maqsadlarida bo‘lib, nazorat ostida edi. Shu-shu Fred Koen "kompyuter virusi” atamasi
muallifi sifatida e'tirof etiladigan bo‘ldi, ba'zi
ma'lumotlarga qaraganda, virus atamasini
uning ustozi, kompyuter bilimdoni Leonard
Edlman qo‘llagan ekan. Nima bo‘lganda ham 1983 yilda Koen bu
dasturlarga bergan ta'rif dolzarblik kasb etsa-
etyaptiki, o‘z kuchini yo‘qotgani yo‘q. Oddiy foydalanuvchilar uchun yo‘naltirilgan
dastlabki viruslardan biri Elk Cloner dasturidir.
Aytish kerakki, disketlar orqali tarqaluvchi bu
virus deyarli beziyon edi: faqat kompyuter har
elliginchi marotaba o‘chirib-yoqilganida
ekranda kichik bir she'r parchasi paydo bo‘lgan. Hozirga kelib, internet viruslar tarqalishining
asosiy vositasi hisoblanadi. Bunday keng
ko‘lamli kiberhujumlar oqimining dastlabkisi
2000 yilgi ILOVEYOU virusi epidemiyasidir.
Elektron pochta orqali tarqaluvchi bu virusda
foydalanuvchilarni tuzoqqa tushirish uchun ijtimoiy muhandislik usullari qo‘llanilgan.
Xatdagi balandparvoz sarlavhani o‘qiganlar
shoshilinch ravishda uni o‘qishga urinishlari
oqibatida zararli dastur ishga tushib
ketavergan. Darvoqe, o‘sha Fred Koen 1987 yili barcha
ehtimoliy viruslarni 100 foiz topish va fosh
etish borasida algoritm yaratib bo‘lmasligini
ham isbotlab berdi.